Aromaterapia – czyli olejki eteryczne w natarciu


Coraz częściej w różnych publikacjach dotyczących hodowli gołębi spotykamy się z terminem olejki eteryczne. Olejki eteryczne były powszechnie stosowane na zachodzie. U nas stosowane przez hodowców jedynie do zewnętrznego zwalczania pasożytów gołębi. Obecnie na zachodzie przeżywają „drugą młodość”. Przyczyną ponownego zainteresowania się nimi jest szukanie nowych, alternatywnych sposobów zapobiegania chorobą gołębi, zwłaszcza w zakresie chorób układu oddechowego. Olejki eteryczne dzięki swym właściwością mogą znacznie ograniczyć powstanie infekcji i związanych z tym powikłań, wobec których, nawet antybiotyki bywają niekiedy bezradne. Ponadto, zwalczając szkodliwe zarazki nie wyniszczają organizmu gołębia jak robią to np. wszelkiego rodzaju antybiotyki lub chemoterapeutyki. Olejki działają przeciwbakteryjnie, antywirusowo, przeciwgrzybicznie. Przy ciężkich powikłaniach olejki eteryczne mogą (obok leków specjalistycznych) skutecznie wspomagać proces leczenia. Ponadto, rozpylony olejek nie tylko oddziaływuje na gołębia ale również na otoczenie, które przy okazji zostaje odkażone, pozbawione czynników chorobotwórczych, w tym także grzybów. Niektóre zapachy nieobojętny są również dla wszelkiego rodzaju pasożytów żerujący na skórze i piórach ptaków, czy też bytujących w gołębniku. Ponadto olejki eteryczne wpływają regulująco na układ nerwowy, hormonalny oraz immunologiczny gołębi.


Czym są olejki eteryczne?

Okazuje się, że olejki eteryczne są bardzo złożonymi mieszaninami licznych substancji. Zawierają z reguły po kilkadziesiąt składników o skomplikowanej budowie, a często i o małej trwałości. Są mieszaninami rozmaitych związków organicznych alifatycznych, pochodnych terpenów, fenylopropanu, alkoholi, aldehydów, ketonów i estrów. Są optycznie czynne, posiadają zapach, są lotne, dobrze rozpuszczają się w spirytusie, glicerolu i w lipidach. Zlokalizowane są w kwiatach, liściach, korzeniach, kłączach, owocach, nasionach i cebulach. Niektóre rośliny dostarczają więcej niż jednego ekstraktu lub olejku, np. pomarańcza zawiera jeden olejek w skórce owoców, drugi w liściach, a trzeci - w kwiatach. Każdy z olejków eterycznych ma swoje szczególne i niepowtarzalne właściwości.


Jakość- główny element skuteczności
Na polskim rynku dostępnych jest w dystrybucji wiele preparatów opartych o działanie aromaterapeutyczne, zwłaszcza w zakresie przeciwdziałania chorobą układu oddechowego. Jednak by oczekiwać efektów leczniczych należy stosować tylko olejki czyste chemicznie, naturalne pochodzące z leczniczych odmian roślin, gdzie zachowana jest odpowiednia technologia destylacji (dzięki której otrzymuje się określone parametry olejku) oraz posiadające gwarancje, iż nie są rozcieńczane. Istnieje szereg firm oferujących olejki pochodzące z odmian roślin nie leczniczych, które stosuje się wyłącznie do celów zapachowych. Takim przykładem może być popularny na rynku olejek lawendowy (właściwie lawendynowy) pochodzący z rośliny lavandulae fragrance, gdy tymczasem prawdziwy, leczniczy olejek lawendowy pochodzi z odmiany lavadulae officinalis.
Jeżeli Producent nie podaje na opakowaniu (ulotce), że jego produkt spełnia wymogi Farmakopei Polskiej FP IV lub V (lub innych, np. Europejskiej Farmakopei) lub nie posiada atestu PZH (Państwowy Zakład Higieny), Instytutu Leków czy norm Międzynarodowej Organizacji Zapachowej IFRA (International Fragrance Association) to taki olejek jest bezwartościowy - a producent ma coś do ukrycia. Oczywiście taki olejek nie nadaje się do naszych celów.
Dlaczego jest to takie ważne? Dlatego, że na rynku funkcjonują produkty, które często bywają zwyczajnymi syntetyki –niejednokrotnie zawierającymi nitrobenzen, anilinę, nitrowaną pirydynę oraz syntetyczne związki nitrylowe uwalniające np. cyjanowodór pod wpływem pary wodnej – nie dosyć, że nie pomogą to jeszcze zaszkodzą. Musimy więc zdać się na własny rozsądek i kontrolę produktu. Ponadto, starajmy się kupować olejek jednorodny (nie kompozycje – które najczęściej bywają „fałszowane”) choćby dlatego, że wiemy co wkraplamy a tym samym łatwiej nam będzie wyrobić sobie pogląd na temat skuteczności.
Olejki należy przechowywać w szklanych buteleczkach z ciemnego szkła, szczelnie zamkniętych, w chłodnym miejscu.


Sposoby przeprowadzania terapii
Najlepszym i najbardziej praktycznym z punktu widzenia hodowli sposobem podawania jest bez wątpienia inhalacja – czyli gołąb przyjmuje wszelkie zapachy przez otwory nosowe (chrapy) . Ten sposób terapii jest bardzo skuteczny, zwłaszcza przy infekcjach dróg oddechowych. Szczególnie nadają się do zastosowania w takich przypadkach olejki zawierające monoterpeny (drzew iglastych jak sosna, świerk lub esencje z krążków cytryny) i olejki z eukaliptusa lub rozmarynu.
Do przeprowadzenia tego typu terapii mogą posłużyć różnego rodzaju lampki olejkowe, kominki na wodę, nawilżacze itp. urządzenia. Można także rozpylać w pomieszczeniu olejek wstrząśnięty z wodą za pomocą rozpylacza kwiatowego. Co raz częściej mają zastosowanie olejki zawarte w odpowiednich sprayach (nie należą do nich tzw. odświeżacze powietrza), które są wygodne w stosowaniu. Jeśli używamy do terapii kominka wodnego to do wody dodajemy najczęściej 15 kropli olejku, jeśli nawilżacza powietrza to wlewamy do niego przegotowaną wodę z olejkiem. Ten sposób terapii stosujemy 1-2 razy w tygodniu (można częściej)– najlepiej oczywiście po sprzątnięciu gołębnika. W przypadku pojawienia się oznak infekcyjnych (psi kanie, drapanie się po główce itp.) inhalację należałoby stosować codziennie (1-2 razy dziennie) aż do ustąpienia objawów.
Olejki mogą również być wdychane przez gołębia wraz z dymem. Ten sposób terapii najlepiej przeprowadzać w gołębniku po zmroku, gdyż niektóre gołębie wykazują nerwowość w przypadku pojawienia się dymu w gołębniku. Ponadto należy zachować daleko idącą ostrożność , aby nie wywołać pożaru. Do przeprowadzenia tego typu kuracji bierzemy łodygi trzciny lub pałki wodnej, tniemy na odcinki 15-20 cm ,suszymy, potem zanurzamy w oleju lnianym lub oliwie z oliwek zmieszanym z naturalnym olejkiem eterycznym (1:1, np. 10 ml oliwki + 10 ml olejku eterycznego). Moczenie łodyg olejkiem eterycznym należy przeprowadzić w szczelnym słoju (butelce) przez 2 tygodnie, osuszyć w bibule i palić w pomieszczeniu gdzie znajdują się gołębie. Można także skropić czystym olejkiem suche płatki nagietka i palić małymi porcjami w moździerzu lub tygielku. Do tego celu dobre są również brązowe części pałek nadwodnych, które można nasączyć w oleju aromatycznym przygotowanym jak dla łodyg (uwaga na ogień).

Innym sposobem przeprowadzenia terapii jest przygotowywanie wszelkiego rodzaju maści z dodatkiem olejków, którymi następnie (jeśli chodzi o infekcje dróg oddechowych) smaruje się chrapy gołębia. Zapach olejków podrażnia końcówki nerwowe układu oddechowego wpływając na jego udrożnienie. Ponadto część zostanie wchłonięta do układu krwionośnego (ta część jest dobrze ukrwiona) oddziałowując na organizm gołębia od „środka”. Dawkujemy około 5-7 kropli na łyżeczkę gotowego mazidła. Ten sposób jest raczej przydatny przy leczeniu pojedynczych sztuk.
Wśród kuracji nie można pominąć bezpośredniego (do dzioba) dozowania gołębią olejków eterycznych. W dawkach leczniczych są bezpiecznymi i cennymi lekami, efektywnie działającymi. Przy przedawkowaniu mogą być niebezpieczne i spowodować nieodwracalne szkody w organizmie gołębia a nawet śmierć. Nie ma tu zastosowania powiedzenie "Podwójnie znaczy lepiej"- tak więc, należy zachować szczególną, daleko posuniętą ostrożność przy dawkowaniu tych preparatów. Nadmienić należy, że cukry proste i tłuszcze przyspieszają wchłanianie olejków eterycznych z przewodu pokarmowego do krwi i limfy; ułatwiają ich rozprowadzenie po całym ustroju, wniknięcie do komórek ciała oraz nasilają ich działanie ogólne.

Olejki eteryczne podane bezpośrednio łatwo przenikają z jelit do krwi. Wydalane są przez płuca (z powietrzem wydychanym), nerki i wątrobę z żółcią. Większość olejków wywiera działanie lekko drażniące w stosunku do błon śluzowych, czego objawem jest wyzwolenie odruchu wykrztuśnego, poprawienie ukrwienia błony śluzowej i wzmożenie czynności wydzielniczej. Działanie żółciopędne wywierają głównie olejki terpenowe i olejki zawierające związki siarkowe (np. allilosiarczki). Poza tym większość olejków rozrzedza wydzielinę śluzową, ułatwiając jej wydalenie. Efektem tego jest udrożnienie dróg oddechowych podczas stanów zapalnych i zakażeniowych, a tym samym ułatwione oddychanie.


Olejek eukaliptusowy (Oleum Eucalypti)
– bezbarwna lub zielonkawa ciecz o specyficznym zapachu. Otrzymywana z liści Eucalyptus globulus, który jest drzewem rosnącym w Afryce Południowej, w Ameryce Południowej, w Australii, na Tasmanii oraz w Europie Południowej. Istnieje jeszcze olejek eteryczny eukaliptusowy otrzymywany z rośliny o nazwie Eucaliptus citrodora, rosnącej w Brazylii, w Indiach i na Malajach.
Olejek eteryczny eukaliptusowy wykorzystywany (inhalacja) przy przewlekłych stanach zapalnych dróg oddechowych (w nieżytach oskrzeli). Olejek ten pobudza mechanizmy odpornościowe ustroju. Niszczy wirusy, grzyby, bakterie, pierwotniaki i roztocza. Na eucaliptol szczególnie wrażliwe są paciorkowce i gronkowce. Podany bezpośrednio do dzioba działa silnie żółciopędnie, antyseptycznie, początkowo pobudzająco, potem uspokajająco i przeciwstresowo, wykrztuśnie, przeciwrobaczo, rozkurczowo. Wydalany jest z organizmu przez płuca i z kałem (przez układ żółciowy). Zawarty w olejku cyneol drażni błonę śluzową oskrzeli i wzmaga czynność wydzielniczą dróg oddechowych. Rozkurcza oskrzela, upłynnia zalegającą wydzielinę śluzową, udrażnia zatoki i lekko podrażniając śluzówkę wyzwala odruch kaszlowy.
Zatrucie olejkiem eukaliptusowym objawia się biegunką, wymiotami, przyśpieszonym oddechem i oszołomieniem. Przedawkowanie może spowodować śmierć gołębia.
Olejek majerankowy (Oleum Mayoranae)
-jest żółtawą lub zielonkawą cieczą o przyjemnym, korzennym zapachu i smaku. Otrzymywany przez destylację z parą wodną ziela majeranku ogrodowego Mayorana hortensis, rośliny rosnącej i uprawianej w Europie. W zielu jest około 0,3-0,5% olejku eterycznego.
Olejek majerankowy zwiększa wybitnie wydzielanie soku żołądkowego i kwasu solnego, pobudza apetyt i posaż treści pokarmowej, działa rozkurczowo, żółciopędnie. Udrażnia drogi oddechowe upłynniając śluzową wydzielinę i rozszerzając oskrzela oraz tchawicę. Olejek majerankowy niszczy także grzyby i wirusy. W chorobach układu oddechowego polecam stosowanie w postaci maści majerankowej.
Olejek pichtowy (Oleum Pichtae Abies siberian essential oil, Oleum Pini sibiricum, Fir needle siberian oil)
- otrzymywany jest z jodły syberyjskiej Abies sibirica albo inaczej jodła białokora, pichta syberyjska Inne synonimy tej rośliny to: Picea pichta , Pinus picea , Abies pichta, ang. Siberian fir.
Występuje jak sama nazwa mówi na Syberii a także w Chinach i Mongolii. Jodła syberyjska dostarcza olejek eteryczny pichtowy, który jest cieczą o silnym balsamiczno-cytynowo-miętowym zapachu i terpentynowo-gorzkawym smaku, barwy żółtawo-zielonkawej lub bezbarwnej. Olejek pichtowy działa immunostymulująco, żółciopędnie, żółciotwórczo, przeciwzapalnie, antystresowo, wzmacniająco ogólnie, rozszerza drogi oddechowe ułatwiając oddychanie. Upłynnia śluz i działa silnie odkażająco na przewód pokarmowy i układ oddechowy. Wykazuje silny wpływ przeciwgrzybiczy, przeciwpierwotniakowy i przeciwbakteryjny. Po podaniu bezpośrednim wchłania się wciągu 20-30 minut do krwi i limfy, wywierając działanie miejscowe i ogólne. Pobudza wydzielanie kwasu solnego, soku trzustkowego i jelitowego. Olejek pobudza aktywność i liczbę makrofagów i granulocytów obojętnochłonnych, jest wymiataczem wolnych rodników i nadtlenków. Jest silnym wirustatykiem (virustatica), czyli substancją hamującą replikację i dojrzewanie wirusów.


To tylko trzy przykłady – a jak ogromne spektrum działania. Zachęcam więc wszystkich do lektury – do poszerzania swoich wiadomości o właściwościach poszczególnych olejków eterycznych. Może owocem tych poszukiwań będą przydatne receptury tak wspomagające naszą pracę hodowlaną.