W ostatnich latach w żywieniu gołębi duże uznanie zyskuje grupa naturalnych dodatków paszowych. Bezpieczne dla naszych ptaków, stanowią doskonałą odpowiedź na aktualne preferencje hodowców, szczególnie w okresie odchodzenia od środków farmaceutycznych w tym antybiotyków.
Do grupy naturalnych dodatków paszowych należy zaliczyć:
- wyselekcjonowane szczepy kultur bakterii i drożdży (składniki preparatów probiotycznych)
- składniki mineralne w połączeniach organicznych (połączenia z aminokwasem, białkiem, polisacharydem)
- enzymy paszowe
- oligosacharydy o charakterze adhezyjnym i przeciwbakteryjnym
- biopreparaty redukujące emisję szkodliwych gazów np. amoniaku i siarkowodoru
- barwniki paszowe
- zioła

PROBIOTYKI
Już na początku XX wieku mikrobiolodzy zwrócili uwagę na korzystny efekt stosowania niektórych szczepów bakterii kwasu mlekowego Lactobacillus. Stwierdzili , że występujące w jogurcie bakterie Lactobacillus acidophilus powodowały u osób je pijących wypieranie niekorzystnej mikroflory z przewodu pokarmowego.
Pojęcie probiotyka (z łac. pro = za, biosis = życie) po raz pierwszy zostało zdefiniowane przez Parkera w 1974 roku. Według niego są to organizmy lub substancje, które przyczyniają się do mikrobiologicznej równowagi w jelitach.
W normalnych warunkach w przewodzie pokarmowym gołębia przebywa kilkaset typów różnych bakterii. Skład jakościowy i ilościowy tej mikroflory ulega ciągłym zmianą, w zależności od żywienia, stanu zdrowia, stresu. Jeżeli gołębie mają zapewnione optymalne warunki bytowe i żywieniowe, są zdrowe, to w ich przewodzie pokarmowym wytwarza się stan równowagi liczebnej mikroflory jelit zwany eubiozą. Natomiast w przypadku zachwiania tej równowagi zwiększa się liczba bakterii patogennych, jak np.: E.coli, Salmonella, Clostridium. Wskutek tych niekorzystnych zmian wzrasta ilość wytwarzanych przez bakterie chorobotwórczych substancji toksycznych m.in. amin, amoniaku, azotynów i innych, stanowiących potencjalny czynnik stresowy dla ścian jelita. W efekcie dochodzi do zapalenia błony śluzowej ściany jelita z częściowym uszkodzeniem kosmków jelitowych, wzrostu przepuszczalności płynów do światła jelita. Organizm gołębia wykazuje zmniejszoną absorpcje składników pokarmowych, soli mineralnych oraz wchłanianie wody z jelita cienkiego. Gołębie są osowiałe, pojawia się u gołębi biegunka, powodując odwodnienie organizmu, co może doprowadzić nawet do padnięć słabszych jednostek. Wówczas celowe jest wprowadzenie do przewodu pokarmowego bakterii probiotycznych. Podstawowym skutkiem podania probiotyków jest obniżenie pH w przewodzie pokarmowym. Bakterie patogenne najlepiej rozmnażają się w środowisku o pH 6,0 - 8,0 (E.coli, Salmonella) a najmniej jest ich przy pH 4,0. Obniżenie pH powoduje zmniejszenie liczebności bakterii patogennych a ich miejsce zajmują namnażające się mikroorganizmy wprowadzone w preparatach probiotycznych, które trwale wiążą się za pomocą fimbrii z receptorami adhezyjnymi przewodu pokarmowego. W ten sposób ściana jelita zostaje wzmocniona i pobudzona do tworzenia warstwy ochronnej śluzówki (stymulacja immunologiczna).

Probiotyki a antybiotykoterapia
Jednym z najlepiej zbadanych korzystnych efektów stosowania probiotyków jest ich podania w trakcie kuracji antybiotykowej lub po jej zakończeniu.
Podawanie antybiotyków wywołuje dość często u gołębi niepożądane efekty leczenia jakim są biegunki. Częstotliwość występowania tego powikłania jak również jej przebieg zależy od zastosowanego antybiotyku. Najcięższą formą schorzenia jest w tym wypadku zapalenie jelit, które występuje w 10-20% wszystkich biegunek poantybiotykowych a jest związane z rozwojem bakterii Clostridium W większości przypadków skuteczna może być zmiana podawanego antybiotyku lub zaprzestanie jego stosowania. Jednak naruszenie ekosystemu jelit wymaga konieczności wprowadzenia leczenia lub profilaktyki tego powikłania przez podanie niepatogennych kultur mikroorganizmów zdolnych do otworzenia równowagi.
Do tego zadania wykorzystuje się takie mikroorganizmy jak Lactobacillus acidophilus, L.bulgaricus, Bifiddobacterium longum i Enterococcus faecium. Pomocny może być także niepatogenny drożdżak Saccharomyces boulardii .
Badania potwierdziły, że podanie mikstury probiotycznej podczas terapii antybiotykowej nie tylko ograniczyło formowanie się kolonii bakterii Clostridium ale ograniczyło częstotliwość występowania zapalenia jelit, jego nawrotów oraz znacznym stopniu ograniczyło ilość toksyn produkowanych przez patogenne bakterie.

Biegunki infekcyjne
Niektóre szczepy, między innymi z rodzaju Lactobacillus, Saccharomyces wydają się być najbardziej obiecującymi czynnikami wpływającymi korzystnie na przebieg biegunek zwłaszcza u gołębi młodych. Podawanie tych mikstur w większości wypadków skraca o połowę czas trwania biegunki. Patogenne wirusy dość szybko zostają wraz z kałem usunięte poza organizm a ekosystem jelit szybko wraca do równowagi.
Dobre efekty dają również u gołębi które powróciły do gołębnika po krótkiej nieobecności, skrajnie wyczerpane i niedożywione. Podanie im probiotyku nie tylko obniża prawdopodobieństwo zakażenia Clostridium ale również ogranicza znacznie zakażenia bakteriami Coli i Salmonelli . Gołąb szybciej odzyskuje masę a podawana karma jest lepiej wykorzystywana przez osłabiony organizm.

Wpływ immunomodulacyjny probiotyków
Coraz większe znaczenie zaczyna się przypisywać probiotyką w wzmacnianiu zdolności obronnych, co może mieć duży wpływ na zapobieganie i leczenie chorób. Hodowcy, którzy podają probiotyki młodym gołębią (ok.2 tyg. po wykluciu) znacznie ograniczyli infekcje i choroby wieku młodzieńczego. Stwierdzili redukcję zakażeń dróg oddechowych z powikłaniami oraz układu pokarmowego. Zaobserwowano również, że zastosowanie mikstur ze szczepami rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium znacznie zmniejszyło częstotliwość występowania zakażenia adenowirusem, a podanie tej mikstury młodym gołębią dotkniętym już chorobą adeno znacznie ograniczyło padnięcia. Tak więc poczynione obserwacje wskazują na potencjalne możliwości wykorzystania probiotyków w zapobieganiu i leczeniu tej groźnej choroby.

Probiotyk - antybiotyk, enzym ......
Poza wymienionymi działaniami badania wykazały, że bakterie probiotyczne produkują substancje o działaniu antybiotykowym takie jak np.acidofilina, lactobacilina, lactalina , bacteriocyna i rusina, skierowane przeciwko bakteriom chorobotwórczym. Innym przykładem skuteczności probiotyków jest zdolność produkowania przez Lactobacillie nadtlenku wodoru, co zapobiega przyleganiu bakterii szkodliwych do ścian przewodu pokarmowego
Wielu naukowców do korzystnych oddziaływań bakterii probiotycznych zalicz także:
- wytwarzanie własnych enzymów poprawiających strawność paszy
- produkcja witamin głównie z grupy B (B1, B2, B6, B12,kwas foliowy, PP-niacyna)
- zwiększenie aktywności niektórych enzymów jelitowych (laktazy, sacharazy, maltazy)
- przeciwdziałanie nadmiernemu gromadzeniu się cholesterolu dzięki swoistym zdolnościom jego degradacji i asymilacji
- zdolność do hamowania procesów karcinogenezy dzięki wytwarzanym przez mikroorganizmy substancjom antykarcionogennym tj. chromomycynie A3, sarkomycynie

Wnioski
Probiotyki stwarzają szerokie możliwości terapeutyczne, nie wszystkie jednak stosowane komercyjne szczepy bakterii mają właściwości probiotyków.
Preparaty probiotyczne powinny cechować się następującymi właściwościami:
- zdolnością do natychmiastowego, dynamicznego namnażania się w przewodzie pokarmowym i tworzenia naturalnej bariery dla bakterii szkodliwych,
- konkurencyjnością dla bakterii E.coli i innych patogennych
- obniżaniem i utrzymaniem na optymalnym poziome kwasowości (pH) oraz zwiększeniem aktywności enzymów przewodu pokarmowego
Właściwości te przyczyniają się do zwiększenia efektywności hodowlanej przez:
- poprawę zdrowotności gołębi
- zwiększenie oporności na choroby, stresy
- podnoszą kondycje
- skrócenie czasu odnowy organizmu po wysiłku lub przebytych chorobach
- zwiększenie rotacji azotu
- szybsze przyrosty masy ciała
- poprawa wykorzystania składników pokarmowych paszy
Te i pozostałe zastosowania probiotyków wymagają jednak dalszych badań, na większych populacjach gołębi. Wymienione powyżej przykłady stwarzają jednak nadzieję na możliwość w przyszłości zastosowania bardziej wyrafinowanych probiotków w codziennej praktyce hodowlanej. Ważnym jest jednak, że probiotyki nie stwarzają zagrożenia po ich zastosowaniu, nie stwierdzono też nigdy żadnych działań niepożądanych