I. Wst?p
Charakterystyczn? cech? ptaków dostrzegaln? ju? na pierwszy rzut oka i wyra?nie podkre?laj?c? ich odr?bno?? w zespole innych kr?gowców jest pokrycie cia?a piórami, czyli upierzenie. Ta cecha znalaz?a te? swój wyraz w trafnym przys?owiu ludowym: "pozna? ptaka po piórach".
Pióra go??bia, wykazuj? du?e zró?nicowanie w zale?no?ci od okolicy cia?a, któr? pokrywaj? oraz od funkcji, jakie spe?niaj?. Pióra tkwi? w skórze uko?nie, pod k?tem ostrym, a ich ko?ce skierowane s? ku ty?owi ptaka. Rozmieszczenie piór na ciele jest nierównomierne. S? one zgrupowane w okre?lonych okolicach cia?a i w pasach, tzw. pteryliach. Okolice, w których brak piór lub cz??ciowo pokryte s? tylko puchem zosta?y nazwane apteriami.

W zale?no?ci od funkcji, jak? spe?niaj? pióra, dzieli si? je na: pióra d?ugie konturowe o sztywnych stosinach i zwartych mocno chor?giewkach i pióra krótkie, o mi?kkich stosinach i wiotkich chor?giewkach. Do pierwszych nale??: lotki skrzyde?, pióra pokrywowe os?aniaj?ce znaczn? cz??? cia?a i sterówki w ogonie. Pióra te decyduj? o wi?kszej lub mniejszej sprawno?ci, szybko?ci i zwrotno?ci lotu.

Do drugiej grupy nale?? pióra puchowe. O? pióra puchowego jest cienka i bardzo krótka.


Puch umieszczony jest g?ównie w dwóch rz?dach, po obu stronach pleców. Wi?ksze pole rozci?ga si? a? pod nasad? ogona, mniejsze znajduje si? poni?ej stawu ramieniowego. Wed?ug znawców tematu - u go??bia jest oko?o 100 piór puchowych. Bogatym podk?adem puchu odznacza si? upierzenie go??bi kategorii standard - co jest u tych go??bi zalet? u go??bi wyczynowych jest to raczej wada. Optymalna jako?? puchu i jego g?sto?? zapewniaj? dobre uszczelnienie przestrzeni mi?dzy piórami i ochron? ciepln? ptaka, jest to istotne, gdy? skóra go??bi jest cienka, a do jej bezpo?rednich zada? nie nale?y ani ochrona ani zabezpieczenie organizmu go??bia przed nadmiern? utrat? ciep?a organicznego. Jedynie po?rednio dzi?ki wyst?puj?cym w niej mi??niom s?u?y go??biowi do poruszania piórami okrywowymi (stroszenia), co umo?liwia ograniczanie strat ciep?a. Poza tym skóra go??bi podobnie jak u wszystkich ptaków jest uboga w gruczo?y. Brak w niej zupe?nie gruczo?ów potowych, dlatego te? go??b nie mo?e och?adza? przegrzanego cia?a przez wydzielanie potu. Równie? rozpo?cieraj?ca si? w warstwie podskórnej mniej lub wi?cej rozwini?ta wy?ció?ka t?uszczowa, nie chroni go??bia przed utrat? ciep?a. S?u?y go??biowi przede wszystkim jako zapas t?uszczu, a niekiedy jest swego rodzaju amortyzatorem skutków ewentualnego silnego uderzenia brzuszn? cz??ci? cia?a np. podczas l?dowania.
Pióra puchowe nie tylko zabezpieczaj? przez utrat? ciep?a, ale tak?e wytwarzaj? tzw. puder. Puch pudrowy, tkwi?cy cz?sto w skórze w k?pkach, ro?nie bez przerwy i wytwarza delikatny rogowy py?ek, który przenika ca?e upierzenie. Py?ek ten jest t?usty i powstaje z nieustannie krusz?cego si? i regeneruj?cego czubka pióra i s?u?y do piel?gnacji i konserwacji upierzenia. Uszczelnia przestrze? pomi?dzy piórami, zmniejsza si?? wzajemnego tarcia piór oraz w sposób istotny ogranicza przyleganie wody do piór (namokni?cie piór). Pióra obficie pokryte pudrem szybko wysychaj? po k?pieli.

Go??bie za pomoc? charakterystycznych ruchów zwanych "wiskaniem", pomagaj? w rozprowadzeniu pudru po ca?ym upierzeniu. Te zabiegi piel?gnacyjne maj?ce wybitne znaczenie higieniczne o charakterze kosmetycznym, maj? równie? donios?e znaczenie biologiczne, albowiem zmierzaj? do utrzymania upierzenia w jak najlepszej kondycji. Do?wiadczeni hodowcy zwracaj? uwag? na te czynno?ci, albowiem ich brak ?wiadczy o z?ym stanie zdrowia ptaków. Mistrz Marcel DeSmet zawsze obserwowa? swoje wdowce podczas k?pieli. Wed?ug niego w najlepszej kondycji by?y te samce, które pierwsze wskakiwa?y do wody, najd?u?ej si? k?pa?y i najszybciej sch?y. Ponadto, wieczorem po k?pieli sprawdza? równie? cele swoich wdowców. Za bliskie zdobycia idealnej formy uwa?a? te wdowce, które zrzuci?y najwi?cej puchu.
Tak, wi?c dobry stan upierzenia spe?nia nie tylko wa?ne zadanie ochronne, ale jest równie? ?wiadectwem zdrowia, a w okresie lotowym sygnalizuje wzrost formy lotowej.

II. Pierzenie puchu

?atwo zaobserwowa? pierzenie piór pokrywowych i lotek, które jest widoczne i oczywiste dla ka?dego hodowcy. Natomiast pierzenie piór puchowych do?? cz?sto umyka naszej obserwacji, dotyczy to zw?aszcza pocz?tkuj?cych hodowców. Do?? cz?sto nie zwracaj? oni uwagi na to czy ka? w miejscach nocnego spoczynku pokryty by? ma?ymi gromadki drobnych piórek czy te? nie. Ka?dy hodowca powinien uwa?nie ?ledzi? wymian? delikatnych piór puchowych. Systematyczne pierzenie puchu jest oznak? zdrowia go??bi, a bez doskona?ego zdrowia nie ma wyników, o czym nie powinni?my nigdy zapomina?.

Pierzenie drobnych piór puchowych to proces, maj?cy charakter ci?g?y - puch wypada przez ca?y rok a nie sezonowo jak w przypadku pierzenia piór pokrywowych i lotek. Najintensywniej puch wypada w okresie jesiennym i przy ko?cu zimy. W ko?cu pierzenia jesiennego wyrasta puch bardziej puszysty zwany, puchem zimowym. Natomiast przy ko?cu zimy lub na przedwio?niu w zale?no?ci od temperatury i mikroklimatu go??bnika oraz od stanu zdrowia go??bi puch zimowy jest stopniowo zast?powany puchem letnim, mniej obfitym i puszystym.

Innego rodzaju puchem pokryte s? piskl?ta jest to puszek piskl?cy powstaj?cym podczas rozwoju zarodkowego. Puszek ten ma zwykle barw? ?ó?t? o ró?nej tonacji zabarwienia. Elastyczno??, g?sto?? i zawarto?? puszku jest zwykle pozytywnie skorelowana ze zdrowiem i ?ywotno?ci? piskl?t. Zawi?zki piór tworz? si? pod nasad? pojedynczych piórek puszku, które przyczepiaj? si? do szczytu rosn?cego pióra, sk?d po pewnym czasie odpadaj?.

III. Mikroklimat go??bnika a wymiana piór puchowych

Przed rozpocz?ciem jak i w trakcie sezonu lotowego, mimo w?a?ciwej opieki hodowcy, pióra lotników s? nara?one na negatywne dzia?anie czynników ?rodowiska. By jako?? piór przez ca?y czas by?a w?a?ciwa, go??bie musz? by? w pe?ni zdrowe, a to mo?liwe jest tylko we w?a?ciwie zorganizowanym go??bniku. Dobry go??bnik jest w zimie zimny, lecz suchy, a w lecie tak ciep?y jak tylko mo?liwe z dobr? wentylacj? i ma?ymi wahaniami temperatury mi?dzy dniem i noc?.

Ró?ne s? pogl?dy na to, jaka jest optymalna temperatura, któr? nale?y zapewni? w go??bniku. Jedni uwa?aj?, ?e powinno to by? od 15-20 stopni C, inni natomiast, ?e 20-25 stopni. Zgodno?? panuje jednak, gdy chodzi o dobowe wahania temperatury. Je?eli temperatura waha si? w ci?gu doby o wi?cej ni? 5 stopni C, to go??bie wstrzymuj? pierzenie puchu a form? ich jest niestabilna. Gdy sytuacja zaczyna si? nawarstwia? obserwujemy za?amanie si? mechanizmów obronnych ptaka i zwi?kszon? podatno?? na choroby, co odbija si? na wynikach lotowych. Pogarszaj?cy stan zdrowia od razu znajduje odbicie na piórach. Pióra matowiej? i trac? blask a pióra puchowe nie tylko nie wypadaj?, ale równie? nie produkuj?, tzw. pudru.

Prócz temperatury du?y wp?yw na form? go??bi ma panuj?ca w go??bniku wilgotno??, która jest równie? najwi?kszym wrogiem piór, a zw?aszcza piór puchowych. Wilgotno?? w go??bniku powinna wynosi? 50-60%.Jej poziom uzale?niony jest od wielko?ci go??bnika, wentylacji, liczby przebywaj?cych w nim go??bi i materia?u, z którego jest zbudowany. Najwa?niejszym czynnikiem jest wentylacja. Dopóki go??bnik nie b?dzie posiada? dobrego systemu wentylacji, dopóty b?dzie wyst?powa?a w nim wilgo?. Wielu hodowców bada poprawno?? wentylacji za pomoc? kostki soli po?o?onej w go??bniku. Je?eli kostka po?o?ona na pod?odze stanie si? po pewnym czasie wilgotna oznacza to, ?e uk?ad wentylacyjny nie dzia?a poprawnie.
Du?a wilgotno?? w go??bniku przy niskiej temperaturze powietrza, zwi?ksza dziesi?ciokrotnie oddawanie ciep?a przez organizm go??bia. Nasi?kni?te wilgoci? pióra i puch nie tworz? dostatecznie skutecznej warstwy ochronnej przed zimnem. Znaczna utrata ciep?a zmniejsza odporno?? go??bi na choroby. Ponadto, wilgotno?? sprzyja rozmna?aniu si? kokcydioz i robaczyc. Najbardziej uci??liwa dla hodowcy jest wilgotno?? zimnych go??bników ogrodowych, zlokalizowanych nisko nad ziemi?, nie zabezpieczonych przed wilgoci?. W okresie ciep?ej zimy i na przedwio?niu stale utrzymuje si? w nim wysoka wilgotno?? powietrza. Go??bie z tych go??bników pó?no zrzucaj? zimowy puch a tym samym pó?no, zbyt pó?no uzyskuj? form? tak potrzebn? w sezonie lotowym.

Równie? niebezpieczna dla go??bi i ich formy jest parno??, która tworzy si? w go??bniku w wyniku wysokiej wilgotno?ci (ponad 85%) i wysokiej temperatury, szczególnie dokuczliwe przy pogodzie bezwietrznej czy braku ruchu powietrza w go??bniku (s?aba wentylacja). W takich warunkach go??b nie tylko nie b?dzie zrzuca? puchu ale na pewno b?dzie mia? k?opoty zwi?zane z przegrzewaniem organizmu i drogami oddechowymi.

IV. Pióra puchowe a zdrowie

Dla hodowcy zima i wiosna s? wyj?tkowo wa?ne, je?li idzie o zrzucanie puchu. Zim? go??b powinien by? tak karmiony by otrzymywa? odpowiedni? ilo?? potrzebnych kalorii, ale bez nadmiernego obci??ania organów wewn?trznych. Go??b g?odzony, który na dodatek ma ch?odno i wilgotno w go??bniku na pewno nie b?dzie w dobrej kondycji zdrowotnej, b?dzie mia? problemy z utrzymaniem odpowiedniej temperatury w swym organizmie – taki go??b z pewno?ci? na wiosn? nie zrzuci zimowego puchu. Natomiast na wiosn? hodowca powinien zadba? ?eby jego go??bie pozby?y si? wszystkich trucizn z organizmu i zanieczyszcze? z jelit (bakterie, ple?nie, zgnilizna, ?luz itd.). Natomiast w sezonie lotowym go??bie powinny mie? stabiln? temperatur? w go??bniku. Wtedy nie b?dziemy mie? ?adnych problemów z wymian? piór puchowych. Poprawne pierzenie piór puchowych jest oznak? zdrowia go??bi, a bez doskona?ego zdrowia nie ma wyników.

Pierzenie piór u go??bi, a tym samym i puchu jest procesem fizjologicznym, na który silnie wp?ywa dzia?alno?? hormonalna tarczycy. Przebieg tego procesu jest ró?ny w zale?no?ci od aktualnej predyspozycji zdrowotnej go??bia oraz tarczycy. Je?li podczas pierzenia stan piór, nie jest najlepszy, odrastaj?ce pióra s? szorstkie, ?amliwe i bez po?ysku a pióra puchowe nie s? odnawiane to mo?emy mie? do czynienia z niedostateczn? poda?? jodu. Brak jodu, który jest jednym ze sk?adników produkowanych przez tarczyce hormonów, mo?e prowadzi? do zak?óce? pracy tarczycy. Skutkiem tego jest s?aba jako?? procesu pierzenia, a tak?e wstrzymanie wymiany puchu a tym samym znacznie ogranicza produkcje pudru, który s?u?y do konserwacji piór. Ponadto niedyspozycja tarczycy prowadzi do zwolnienia przemiany materii. Mniejsza jest wtedy produkcja energii cieplnej i zu?ycie tlenu. Go??bie odczuwaj? stale ch?ód (nawet, gdy na dworze jest ciep?o), a temperatura ich cia?a jest obni?ona. ?atwo si? m?cz?, s? os?abione. Staj? si? senne, siedz? ci?gle nastroszone, reakcja fizyczna i psychiczna ich jest spowolniona. Dobrze, wi?c od czasu do czasu poda? go??biom ?rodek zawieraj?cy jod. ?atwo dost?pnym ?ród?em jodu jest wodny roztwór jodu w jodku potasu – p?yn Lugola oraz spirytusowy roztwór jodu w jodku potasu – jodyna. Oba preparaty mo?na podawa? profilaktycznie od czasu do czasu w dawce 5-10 kropli na 1 litr wody. Mo?na równie? podawa? wywar z zió?. Zio?a bogate w jod to przede wszystkim bylica estragon, dziki bez, szpinak 201 ug/1 kg, cebula 22 ug, glony morskie i sinice (listownica, spirulina, krasnorosty, morszczyn), porosty (p?ucnica, chrobotki), rze?ucha, czosnek. Ponadto jod zawieraj? takie produkty jak - tran 8387 ug/l, ziemniaki 45 ug,, marchew 38 ug, p?atki owsiane 60 ug, ry? 22 ug,

Problemy z wyrzuceniem puchu b?dzie mia?y równie? go??bie w z?ej kondycji zdrowotnej gdy? walcz? z atakuj?cymi ich bakteriami, wirusami lub pierwotniakami. Ca?o?? swej energii przeznaczaj? na walk? a tym samym maj? problemy z utrzymaniem odpowiedniej temperatury w swym wysilonym organizmie.
Je?li pomimo przeprowadzonej kuracji oczyszczaj?cej gorzk? sol? karlsbadzk? nadal brak puchu a pióra pokrywowe i lotki powoli staj? si? matowe, suche bez po?ysku, skóra ma odcie? niebieskawy, go??bie wykazuj? brak ochoty do lotu, do k?pieli, siedz? nastroszone, niczym nie zainteresowane. Oprócz tego ich ka? staje si? wilgotny, ?luzowaty a gdzie niegdzie pojedyncze piórko puchowe – to ju? mamy do czynienia z chorob?. Wtedy jest ?le, lecz nie beznadziejnie. Trzeba natychmiast reagowa? a nie oczekiwa?, ?e pod koniec tygodnia nast?pi poprawa. Je?li nawet b?dzie poprawa to i tak pozorna, go??bie z tygodnia na tydzie? b?d? s?absze. Im d?u?ej go??bie nie s? w dobrej formie, tym d?u?sza b?dzie kuracja tym d?u?ej trzeba czeka? na dzia?anie podanych ?rodków.

Bardzo du?o pojawia si? puchu po ci??kim locie lub po kuracji przeciwko trichomonodozie (przy stosowaniu niektórych preparatów lub nieodpowiednim dawkowaniu). Obie sytuacje powoduj?, ?e organizm go??bia a zw?aszcza jego narz?dy w?troba i nerki zostaj? nadmiernie obci??one. Kiedy oba narz?dy przestaj? poprawnie odgrywa? rol? filtra, metabolity przedostaj? si? do krwiobiegu i tkanek. Wówczas nast?puje pobudzenie i wzmocnienie aktywno?ci gruczo?ów dokrewnych (m.in. tarczycy)- trzeciej linii naturalnych filtrów obronnych organizmu go??bia-, które podejmuj? wysi?ek by wspomóc organizm w neutralizowaniu i wydalaniu podra?niaj?cych produktów. Ten nadmierny wzrost hormonów tarczycy oddzia?ywuje równie? na pióra puchowe zwi?kszaj?c ich wymian?. Cz?sto fakt ten hodowcy interpretuj?, ?e kuracja na trichomonodoze by?a dobrze przeprowadzona, – co wydaje si? b??dnym wnioskiem. Raczej nale?a?oby powiedzie?, ?e zosta?a ?le zrobiona. Podano leku w nieodpowiednich ilo?ciach powoduj?c nadmierne obci??enie w?troby i nerek. Dlatego do?? cz?sto s?yszy si? o s?abym wyniku lotów po podaniu niektórych leków na trichomonodoz? (nawet w dawce proponowanej przez producenta?). Jedyne wyj?cie, po podaniu go??bie maj? przerw? lotow? lub podajemy 2/3 dawki proponowanej przez producenta -co nie zawsze wychodzi na dobre.

V. Herbatka pokrzywowa na go??bi puch

By osi?gn?? dobr? wymian? puchu musimy czuwa? by go??b nie produkowa? t?uszczu, Nieraz s?yszymy jak przed sezonem niektórzy hodowcy z obaw? mówi? "moje go??bie ?le zrzuci?y puch" Oni po prostu boj? si? nadchodz?cego sezonu i nie ma w tym przesady. Oni wiedz?, ?e puch jest wyznacznikiem aktualnej formy zdrowotnej oraz wska?nikiem narastaj?cej formy lotowej. Inaczej mówi?c go??b jest ubrany w p?aszcz z piór puchowych, zrzuci go przy niskich temperaturach jedynie wtedy, kiedy jest zdrowy a tym samym nie ma problemów z utrzymaniem temperatury cia?a. Na pewno do lepszego pierzenia puchu przyczyni? si? przeprowadzone kuracje przeciwko kokcydiozie i robakom, które uwolni? organizm go??bia od nieproszonych go?ci i pozwol? go??biowi bez przeszkód realizowa? naturalny cykl ?yciowy.
Natura i go??b wie lepiej od nas, co trzeba zrobi?, my ze swojej strony nie powinni?my mu w tym przeszkadza? a przeciwnie powinni?my mu to u?atwi?. Podaj?c herbatk? ze ?wie?ych zielonych pokrzyw (gar?? -wystarczy na 5 litrów wody, któr? gotujemy przez 5 minut), wywar ten ma zielonkawy kolor. Po ostudzeniu podaje si? go??bi? przez okres 14 dni. Najlepiej kuracje herbat? pokrzywow? rozpocz?? w ?rodku kwietnia, by z chwil? rozpocz?cia sezonu go??bie dosz?y do dobrej formy. Go??bie na pewno pod koniec kuracji b?d? zdecydowanie lepiej lata?y ni? wcze?niej. Po ka?dym podaniu herbatki nast?pnego dnia trzeba dobrze wyczy?ci? pojnik zanim wleje si? znów herbatk? pokrzywow?.
Kuracje pokrzywow? mo?na równie? zastosowa? w trakcie sezonu lotowego. Podajemy 2 dni w tygodniu najlepiej w poniedzia?ek i wtorek. Wypadanie puchu nast?puje po drugim podaniu herbatki. Je?li zauwa?ymy, ?e puch opada jak ?nieg, mo?emy odpu?ci? jeden tydzie?, nie podaj?c herbatki. Warto spróbowa?, bowiem go??bie maj?ce jeszcze stary puch nie lataj? dobrze. Tylko regularne wypadanie puchu w ci?gu roku dowodzi zdrowia Twoich go??bi.
Pokrzywy oddzia?ywaj? przede wszystkim na ?ó??, nerki mniej na kr??enie krwi Ponadto, pokrzywy dzia?aj? krwiotwórczo i maj? dobry wp?yw na przemian? materii. Go??bie karmiony siekanym zielem pokrzywy s? bardziej odporne na choroby.
Ziele pokrzywy zawiera du?o mikroelementów (mi?dzy innymi sporo ?elaza) i witamin (wit. A i C w du?ych ilo?ciach, witaminy z grupy B). Pomaga w wydalaniu np. mocznika i chloru z organizmu. Zawiera sole mineralne, przede wszystkim wapnia i potasu. Poza solami w zielu pokrzywy ukrywaj? si? flawonoidy, bardzo ciekawa grupa zwi?zków. Ale pokrzywa ma jeszcze co? w sobie! Ma zwi?zki nazywane sitosterolami, zawarte w korzeniach tego chwastu.